راز بقای منقار عقابی‌های خلیج فارس
خلیج فارس و کرانه‌های آفتابی آن تنها خوانی گسترده برای بهره‌برداری استان‌های ساحل نشین نیست، بلکه خانه دیروز و امروز زیستمندان بسیاری بوده که عوامل انسانی، زیست آنها را تا معرض خطر نابودی کشانده است؛ لاکپشت‌های منقار عقابی یکی از این شمار است.
به گزارش ایرنا، هنگامی که نام یکی از زیستمندان این کره خاکی به فهرست گونه‌های "در معرض خطر انقراض" وارد می‌شود، یعنی جمعیت آنها بر اثر تهدیدهای طبیعی یا غیر طبیعی چنان کاهش یافته که برای ثبات و تداوم زیست باید مورد حفاظت قرار گیرند.
بشر روزی بی محابا به خانه و محل زیست جانداران پا می‌گذارد و بی توجه به نیازهای زیستی دیگر ساکنان زمین، اقدام به تغییر و تخریب می‌کنند و روز دیگر باید با چنگ و دندان بجنگند تا گونه‌ای ارزشمند را از گزند نابودی همیشگی برهانند.
لاکپشت‌های منقار عقابی خلیج فارس یکی از این گونه‌ها دریایی است که طعم تلخ دستکاری محیط زیست خود از سوی انسان را چشیده باشد؛ هنگامی که تخریب سواحل و توسعه صنعت؛ ساحل فراخ و امن خلیج فارس را برای تخم‌گذاری او محدود کرد تا اکنون در پناه اقدامات حفاظتی بتواند ادامه حیات دهد.
این لاکپشت‌ها با گرم شدن دمای آب‌های خلیج فارس، از اسفند تا خرداد ماه به سواحل بوشهر مهاجرت می‌کنند و هر لاکپشت ماده در سواحل و جزایر بوشهر ۵۰ تا ۶۰ تخم می‌گذارد، روی آن را می‌پوشاند و خود به دریا باز می‌گردد.
رئیس محیط زیست دریایی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر لاکپشت‌های منقار عقابی را "نماد استان بوشهر" می‌خواند و می‌گوید: پارک ملی دریایی نایبند، جزایر ام‌الگرم و نخیلو، خارگو و محدوده محدودی از خارگ، عرصه تخم‌گذاری این گونه در معرض انقراض در استان بوشهر است.
به گفته محمد امین طلاب محدوده‌ای محصور نیز برای تخم گذاری این لاکپشت‌ها در نایبند ایجاد شده تا روند نجات این گونه دریایی شتاب گیرد؛ تخم‌های لاکپشت‌ها به این منطقه نوزادگاه منتقل و تا زمان تبدیل به بچه لاکپشت حفاظت می‌شوند؛ سپس این نوزادان پس از سرشماری، تا رسیدن به دریا تعقیب و محافظت می‌شوند تا به سلامت قدم به دریا بگذارند.
آنطور که مصطفی موذنی رئیس اداره حفاظت محیط زیست عسلویه تیر ماه و در پایان تخم‌گذاری این لاکپشت‌ها در سواحل این شهرستان، به خبرنگار ایرنا گفت: در یازدهمین دوره طرح حمایت از این گونه حیات وحش، ۹۵۲ قطعه بچه لاکپشت دریایی در پارک ملی نایبند رها سازی و به صورت ایمن وارد دریا شدند.
این طرح حمایتی از لاکپشت‌های در معرض خطر خلیج فارس که سال ۸۰ آغاز شد، از یک دهه گذشته روند منظم‌تری به خود گرفته است؛ به گفته رئیس محیط زیست دریایی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر تاکنون ۱۰۰ لاکپشت بالغ پلاک کوبی شده است.
طلاب می‌گوید: سالانه گروهی تشکیل می‌شود تا در روزهایی که لاکپشت‌های ماده برای تخم‌گذاری به سواحل بوشهر می‌آیند را سرشماری کند؛ اکنون حدود ۳۰ درصد از ماده‌هایی که به ساحل بازمی‌گردند پلاک‌کوبی سال قبل را با خود دارند و اگر طرح تداوم یابد این درصد سال به سال افزایش می‌یابد چرا که کمبود نیرو و دشواری کار سبب شده تا برخی از این لاکپشت‌ها از دید نیروی‌های حفاظت محیط زیست دور بمانند.
او در پاسخ به ایرنا که تا کنون اجرای طرح چقدر برای نجات لاکپشت‌های منقار عقابی خلیج فارس از گزند انقراض نتیجه بخش بوده است، اظهار می‌کند: هر چند روند کمی کند است اما می‌توان آن را ۱۰۰ درصد دانست چرا که از هیچ به این رقم رسیده‌ایم و در صورت تداوم و بزرگ‌تر کردن گروه‌ها برای سرشماری و گشت‌های حفاظتی می‌توان امیدوارتر بود.
دستکاری ساحل و تور صیادان کابوس کشنده لاکپشت‌های منقار عقابی
این لاکپشت‌های دریایی در خشکی و ساحل با خطراتی مواجهند که نسل آنها را تهدید می‌کند؛ از تخریب تا آلودگی صوتی و نوری سواحل در خشکی و تورهای صیادی که در دریا کابوس حیات و بلای جان آنها شده است.
رئیس محیط زیست دریایی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گیرکردن در ادوات صیادی و صید ترال را مهمترین عوامل تهدید کننده این لاکپشت‌های دریایی عنوان می‌کند و از صیادان می‌خواهد که اگر این گونه‌های در معرض خطر انقراض به دام صیدشان افتاد، به سرعت آن را رها کنند به دریا بیندازند.
طلاب اضافه می‌کند: در صورتی که لاکپشتِ به دام افتاده پلاک داشت، خوب است صیادان در تماس با محیط زیست پلاک آن را بخوانند تا مسیر حرکت و وضعیت او رصد شود.
با این حال، جامعه صیادی استان بوشهر می‌تواند نقشی پررنگ در حفاظت از بقای لاکپشت‌های منقار عقابی در معرض خطر انقراض داشته باشد؛ چرا که هر آن ممکن است با تورهایی که برای صید روزی از خوان خلیج فارس به دریا انداخته می‌شود، لاکپشتی صید شود که در تنازع سختی برای بقا قرار دارد.
حالا چند سالی است که آموزش صیادان برای رها سازی لاکپشت‌های دریایی از تو صید در اسکله‌های صیادی بوشهر آغاز شده است؛ مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در این ارتباط می‌گوید: هر ساله همزمان با تخم گذاری لاکپشت‌های منقار عقابی در سواحل نخیلو و ام الگرم پارک ملی دیر نخیلو، پارک ملی دریایی نایبند و جزیره خارکو علاوه بر پایش و سرشماری این گونه‌های دریایی، آموزش صیادان این مناطق نیز انجام می‌شود.
به گفته عبدالرحمان مرادزاده در این دوره‌ها آموزشی به صیادان مناطق مرتبط مانند بردخون و نیابند اهمیت حفاظت از منقار عقابی‌ها گوشزد می‌شود و از آنها خواسته می‌شود تا در این فصل تو به دریا نیندازند، علاوه بر این رهاسازی لاکپشت‌ها از تورها نیز از سوی کارشناسان به آنها آموزش داده می‌شود.
مهمترین تهدیدهای این زیستمندان خلیج فارس در خشکی از نظر طلاب، تخریب سواحل به عنوان مکان لانه‌گزینی آنها است؛ با توسعه صنعتی و جوامع انسانی در جنوب استان بوشهر، بسیاری از گستره‌های طبیعی لانه گزینی منقار عقابی‌ها از بین رفته و آن بخش‌هایی که باقی مانده باید حفاظت شود.
آنطور که او می‌گوید: خوشبختانه همه مکان‌های لانه گزینی این گونه در معرض خطر انقراض در مناطق حفاظت شده استان بوشهر قرار دارد و این به معنای ورود ممنوعی برای توسعه سکونتگاه‌های انسانی است.
هر چند بر اساس قوانین، ورود عموم مردم به این مناطق ممنوع است اما برخی دلایل مانند کمبود نیروهای حفاظتی، سبب شده تا پای مردم به این سواحل نیز باز شود.
رئیس محیط زیست دریایی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در این ارتباط می‌گوید: با توجه به اینکه دسترسی به جزایر برای عموم امکانپذیر نیست و جزایر ام الگرم، نخیلو و خارگو برای لانه‌گزینی و تجم‌گذاری لاکپست‌ها امن‌تر است اما سواحل نایبند مانند بنود بیشتر نیازمند حفاظت هستند.
طلاب ادامه می‌دهد: قرار است امسال ممنوعیت ورود به مناطق تخم‌گذاری لاکپشت‌ها در اسفند تا خرداد با جدیت بیشتر و سختگیرانه‌تر اعمال شود تا فضایی امن‌تر برای زادآوری منقار عقابی‌ها در کرانه خلیج فارس فراهم شود.
آموزش جوامع پیرامونی در خشکی نیز از نظر اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر دور نمانده است پیش و همزمان با تخم‌گذاری منقار عقابی‌ها در کرانه خلیج فارس، آموزش ساکنان این مناطق در دستور کار قرار می‌گیرد.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در این دوره‌های آموزشی بومیان منطقه نحوه مواظبت از تخم لاکپشت‌ها را فرا می‌گیرند و پیش از آن نیز در صورت تمایل در پاکسازی ساحل از تورهای پراکنده یا هر چیز دیگری که مانع حرکت این گونه‌های دریایی می‌شوند مشارکت می‌کنند.
مرادزاده یادآور می‌شود که سواحل بوشهر در محل لانه‌گزینی و تخم‌گذاری منقار عقابی‌ها هر سال پیش از این فصل به دقت پاکسازی می‌شود تا مانعی بر سر راه رسیده بچه لاکپشت‌ها به دریا نشود و شاهد افزایش جمعیت این گونه در معرض خطر انقراض باشیم.
امروز این گزاره که بشر نباید به زیستگاه امن دیگر زیستمندان این کره خاکی آسیب بزند مورد تاکید مسئولان و سمن‌های زیست محیطی قرار گرفته و فرهنگ آن در حال گسترش است تا مبادا شاهد طولانی‌تر شدن فهرست گونه‌های در معرض خطر حیات وحش کشور و استانمان باشیم.
نظرات