برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ دکتر حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس رفتیم. مردی که از ۱۶ سال پیش در مجلس از نزدیک تغییرات نظام سلامت را دنبال کرده است.
این روزها به طور گسترده از ناترازی در بخش‌های مختلف کشور صحبت می‌شود، در حوزه سلامت با چه ناترازی‌هایی روبه‌رو هستیم؟
_ در حوزه سلامت با ناترازی‌های زیادی مواجه‌ایم؛ یکی از جاهایی که خیلی نگرانیم، حوزه دارو و تجهیزات پزشکی است. تجهیزات پزشکی دو دسته است. یکی تجهیزات مصرفی است که برای بیماران استفاده می‌شود و دیگری تجهیزات سرمایه‌ای بیمارستانی است که بسیار گران قیمت هستند. همه اینها با تغییر نرخ ارز ترجیحی، امسال گران می‌شوند. در حوزه دارو نیز با افزایش قیمت‌ها مواجه‌ایم. منابعی که برای دارو و تجهیزات پزشکی پیش‌بینی شده هیچ وقت جوابگو نبوده و اکنون با شدت بیشتری با کمبود منابع مالی در این حوزه مواجه هستیم.
گزارش مردم از کمبود ۳۰۰ قلم دارو
کمبود منابع و گران شدن این اقلام چه تاثیری بر سلامت مردم دارد؟
_ گران شدن دارو و تجهیزات پزشکی اکنون نیز پرداختی از جیب مردم را برای سلامت به طور چشمگیری افزایش داده است. اطلاعاتی که مسئولان مثل همیشه در مورد مشکلات حوزه سلامت، کمبود و گرانی دارو و تجهیزات پزشکی بیان می‌کنند متاسفانه با آنچه مردم به صورت میدانی با آن مواجه‌اند، متفاوت است.
ما نمایندگان مجلس از طریق تماس‌های مردم، متوجه عمق مشکلات مردم می‌شویم. آنها با نمایندگان مجلس تماس می‌گیرند و از کمبود دارو می‌گویند. صحبت از کمبود بیش از ۳۰۰ قلم داروست البته این عدد در مقاطع مختلف متفاوت است در حالی که مسئولان اعداد دیگری می‌گویند. این عدد گاهی ۸۰، گاهی ۲۰۰ قلم و گاهی اعداد دیگری اعلام می‌شود. مسئولان معمولا اعداد حداقلی را در مورد کمبودهای دارو اعلام می‌کنند اما اطلاعات مردمی که از سطح داروخانه‌ها به ما می‌رسد، چیز دیگری است. در مورد قیمت دارو هم همین طور است. قیمت داروها متفاوت بوده و آن پولی که بیمه‌ها بابت دارو به بیماران می‌دهند جوابگوی هزینه داروها نیست.
پیامدهای پرداخت با تاخیر اعتبار طرح دارویار
علت این مشکلات چیست؟
_ پولی که دولت بابت طرح دارویار می‌دهد، به موقع پرداخت نمی‌شود. به همین علت مردم مجبورند، بسیاری از داروها را با پول خودشان تهیه کنند، چون بیمه، بودجه و منابع کافی برای پوشش هزینه داروها را ندارد. در مورد تجهیزات پزشکی نیز همین طور است.
سال گذشته ارز ترجیحی برای تجهیزات پزشکی ۴۲۰۰ تومان بود و امسال ارز ترجیحی این لوازم ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان شده، بنابراین قیمت یک استنت قلب که حدود دو میلیون تومان بود اکنون با نرخ جدید ارز نزدیک به ۶ تا ۷ برابر می‌شود و هر چقدر هم که بخواهند از شرکت‌ها ارزانتر بخرند حداقل به قیمت ۱۲ میلیون تومان برای بیمار تمام می‌شود. این فقط یک نمونه است.
در این شرایط بیمه‌ها توان پرداخت هزینه‌های دارو و دردمان مردم را ندارند؛ می‌گویند سهم بیمار در بخش بستری بیمارستان‌های دولتی مثلا ۱۰ درصد است اما هزینه همین ۱۰ درصد بسیار افزایش یافته است. به عنوان مثال هزینه درمان آب مروارید که سال گذشته حدود ۱۸ میلیون تومان بود، امسال برای بیمار در بخش خصوصی با توجه به افزایش نرخ ارز حدود ۳۰ میلیون تومان می‌شود؛ حتی در بخش دولتی که پیش از این، هزینه چنین عملی دو میلیون تومان بوده اکنون به ۱۰ میلیون تومان افزایش می‌یابد و به همین نسبت سهم بیمار هم بیشتر می‌شود.
این تازه یک عمل جراحی ساده و ارزان است. برای بسیاری از اعمال جراحی هزینه‌ها به بالای ۳۰ میلیون، ۵۰ میلیون تا ۱۰۰ و حتی ۱۵۰ میلیون تومان هم می‌رسد؛ به این ترتیب حتی اگر پوشش بیمه‌ای هم وجود داشته باشد، در بخش دولتی سهم ۱۰ درصدی بیمار به ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان می‌رسد.
اینها بخشی از مشکلاتی است که به علت ناترازی منابع و هزینه‌ها برای مردم در بخش سلامت به وجود می‌آید. این مشکلات در مورد خدماتی که به تجهیزات گرانقیمت سرمایه‌ای همچون ام‌آرآی نیاز داشته باشد به مراتب بیشتر است. وقتی قرار باشد این تجهیزات با ارز آزاد تهیه شود یک دستگاه ام‌آرآی ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان تمام می‌شود یا یک دستگاه سی‌تی‌اسکن که پیش از این، چهار یا پنج میلیارد تومان بود. امروز باید به قیمت ۶۰ تا ۷۰ میلیارد تومان وارد کشور شود.
با چنین قیمت‌هایی نه بخش دولتی و نه خصوصی توان خرید یک دستگاه سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی را نخواهد داشت، مگر اینکه هزینه آن را از مردم بگیرند. تعرفه‌های خدمات تشخیصی و درمانی چقدر می‌تواند بالا برود که بیمه‌ها بتوانند آن را پوشش بدهند؟ به طور قطع باید مابه‌التفاوت تعرفه‌ها را مردم از جیبشان پرداخت کنند.
بخش مهمی از ناترازی‌ها در حوزه سلامت به علت ضعف بیمه‌ها و متناسب نبودن هزینه‌های سلامت با منابع بیمه‌هاست؟
_ بله دقیقا همین طور است.
تاخیرهای ۷ تا ۱۲ ماهه در پرداخت کارانه کادر درمان
این ناترازی چه مشکلاتی به وجود آورده است؟
_ ناهماهنگی منابع و هزینه‌های بیمه‌ها باعث شده پرداخت کارانه به پزشک و پرستار در بهترین شرایط با ۶ تا ۷ ماه تاخیر مواجه باشد و در برخی بیمارستان‌ها پزشک یا پرستاری که در یک بیمارستان دولتی کار می‌کند بعد از ۱۲ ماه کارانه‌اش را دریافت می‌کند. این وضعیت برای تعرفه‌های پرستاری و کل جامعه پزشکی وجود دارد و باعث شده نیروهای حاذق تمایلی به کار تمام وقت در بیمارستان دولتی نداشته باشند و تلاش می‌کنند کم‌کم پاره وقت در بیمارستان دولتی کار کنند و به تدریج بیشتر وقتشان را در بیمارستان خصوصی کار می‌کنند تا به موقع مطالباتشان را دریافت کنند.
به این ترتیب کیفیت خدمات بیمارستان‌های دولتی که محل مراجعه کارمندان و قشر آسیب‌پذیر است، کاهش پیدا می‌کند. بنابراین در پرداخت مطالبات پزشکان و پرستاران همیشه ناترازی داریم؛ تازه اواخر سال گذشته که مقداری از معوقات پرداخت شد، ۱۳۰ همت مطالبات معوقه پرداخت نشده داشتیم. بنابراین با یک ناترازی بزرگ در نظام سلامت مواجه‌ایم و ما در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس برای وضعیت نظام سلامت در سال جاری نگرانیم و اگر فکر جدی نشود مردم دچار مشکلات زیادی می‌شوند.
اجرا نشدن سیاست‌های ابلاغی رهبری
راه‌حل این مشکلات چیست؟
_ ببینید، آقای دکتر پزشکیان در مسائل حوزه سلامت صاحب‌نظر هستند. ۱۶ سال همکار ما در کمیسیون بهداشت و درمان بودند. مشکلات حوزه سلامت را می‌دانند. انتظار مردم این است اگر در هیچ حوزه‌ای وضعیت مردم بهتر نشود، حداقل در حوزه سلامت وضعیت مردم بهتر شود.
با توجه ناتزاری‌هایی که اشاره کردید و کسر بودجه‌های بزرگی که در حوزه سلامت داریم، اگر واقع‌گرایانه نگاه کنیم، آیا چشم‌انداز روشنی وجود دارد که این مشکلات حل شود؟ چه راهکاری برای حل مشکلات وجود دارد؟
_ واقعیت اینکه با وضعیت کنونی، چشم‌انداز روشن نیست. راهکارها در قوانین بالادستی وجود دارد. به طور مثال در سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب به اجرای نظام ارجاع، سطح‌بندی خدمات سلامت و اجرای برنامه پزشک خانواده اشاره شده است. هیچ‌کدام از این برنامه‌ها اجرا نشده؛ اجرای این قوانین کار بسیار سختی است. اکنون وضعیت نظام سلامت به سمتی پیش رفته که بیش از ۱۰ هزار نفر از پزشکان عمومی به جای طبابت، کارهای زیبایی می‌کنند که کار اصلی آنها نیست.
چون درآمد بهتری دارد؟
_ بله. کارهای زیبایی درآمد بالایی دارد و چون تعرفه ندارند، پرداختی‌ها هم حساب و کتابی ندارد. هر چقدر بخواهند، از مردم می‌گیرند. حتی برخی پزشکان متخصص هم می‌بینند که درآمد کار زیبایی بهتر است، تخصص اصلی‌شان را رها کرده و کار زیبایی می‌کنند.
از طرف دیگر، عده زیادی از پزشکان، پرستاران و حتی استادان دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌بینند در داخل کشور درآمدشان خوب نیست، تلاش می‌کنند به خارج از کشور بروند. این مسائل باعث می‌شود، مشکلات بیشتر شود. باید کاری کنیم که اول انگیزه جامعه پزشکی و پرستاری را برای ماندن در کشور زیاد کنیم؛ نه اینکه با تصمیم‌ها و سیاست‌هایی که اجرا می‌کنیم روز به روز کاری کنیم، افراد بیشتری که کشور برای تربیت آنها زحمت کشیده و با بودجه‌های بیت‌المال آموزش دیده و در کشور تجربه کسب کرده‌اند، زمانی که باید بمانند و به مردم کشورشان خدمت کنند به محض اینکه تعهداتشان تمام می‌شود، از کشور بروند و مهاجرت کنند.
با ادامه این روند چه پیامدهایی را در داخل کشور شاهد خواهیم بود؟
_ این نگرانی‌ها به طور جدی وجود دارد. ما این مسائل را به دکتر پزشکیان و مسئولان اجرایی کشور منتقل می‌کنیم. در حال بررسی هستیم ببینیم تا یک ماه آینده تعرفه‌های جدید خدمات پزشکی که به تازگی از سوی دولت اعلام شده، چه تاثیری در نظام سلامت می‌گذارد. امیدواریم دولت آقای پزشکیان و وزیر بهداشت بتوانند این وضعیت نگران‌کننده را مدیریت کرده و اجازه ندهند پرداختی از جیب مردم بیش از این افزایش یابد.
اعتبارات نظام سلامت درست هزینه نمی‌شود
راه‌حل شما چیست؟
_ اگر دولت بتواند نظام ارجاع و برنامه «خرید خدمت راهبری» را که در سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب وجود دارد اجرا کند، می‌توان به بهبود وضعیت امیدوار بود. این برنامه‌ها سال‌هاست مصوب و ابلاغ شده اما اجرا نشده است. تنها راه رسیدن به عدالت در سلامت همین است. واقعا اعتبارات نظام سلامت کم نیست اما درست هزینه نمی‌شود.
کل اعتبارات نظام سلامت ایران چقدر است؟
_ با تعرفه‌های جدید، افزایش نرخ ارز و همه مسائل دیگر کل بازار بهداشت و درمان ایران، نسبت به پارسال دو برابر شده است. پارسال حدود ۴۶۰ هزار میلیارد تومان بود که امسال ۸۶۰ هزار میلیارد تومان می‌شود. پول کمی نیست. امیدواریم دکتر پزشکیان و سایر مسئولان کشور بتوانند این مسائل را مدیریت کنند.
تبعیض‌های آشکار در دریافتی کادر درمان
البته در خود بازار سلامت و در بین کادر درمان هم بی‌عدالتی و ناترازی داریم.
_ بله. واقعا اختلاف دریافتی بین پزشک عمومی، متخصص داخلی و پرستاران با برخی متخصصان و جراحان خیلی زیاد است. بسیاری از کارکنان نظام سلامت یک تبعیض آشکار و واضح را احساس می‌کنند. هیچ جای دنیا این قدر فاصله دریافتی بین کادر درمان وجود ندارد. این فاصله هم باید کاهش یابد تا بتوانند رضایتمندی از خدمات سلامت را در جامعه بیشتر کنند.
به طور قطع یک پزشک متخصص و پرستار به اندازه هم دریافتی ندارند؛ یک فاصله معقولی همه جای دنیا وجود دارد. اما تبعیض نباید باشد؛ این اختلاف ممکن است تا ۱۰ برابر هم قابل قبول باشد اما اختلاف ۵۰ برابری، ۶۰ برابری یا ۱۰۰ برابری نگران‌کننده است.
نظرات