اورسولا فون‌درلاین رئیس کمیسیون اروپا، با استقبال از این تصمیم گفت: «این یک گام مهم در مسیر مسئولیت‌پذیری بیشتر اروپا برای امنیت خود است. ما نه تنها برای اتحادیه و اوکراین سرمایه‌گذاری می‌کنیم، بلکه پایه‌های صنعت دفاعی اروپا را تقویت می‌نماییم. این طرح درباره آمادگی، تاب‌آوری و ایجاد بازار واقعی دفاعی برای قاره اروپاست.»
این طرح در حالی به تصویب رسید که مقام‌های آمریکایی بارها از کاهش تعهدات امنیتی واشنگتن نسبت به اروپا سخن گفته‌اند. جی‌دی وِنس، معاون رئیس‌جمهوری آمریکا، اخیراً با انتقاد از وابستگی دفاعی اروپا به آمریکا، تأکید کرد که مقام‌های اروپایی باید نقش مستقل‌تری در مسائل امنیتی ایفا کند. دونالد ترامپ نیز به‌صراحت هشدار داده است که اگر کشورهای اروپایی بودجه دفاعی خود را افزایش ندهند، آمریکا دیگر از برخی اعضای ناتو در برابر تهدیدهای ادعایی روسیه حمایت نخواهد کرد.
در چنین فضایی، بسیاری از تحلیلگران تصویب این صندوق را پاسخی مستقیم به تغییر رویکرد دولت جدید آمریکا نسبت به ناتو و بحران اوکراین می‌دانند. اندریوس کوبیلیوس، کمیسر دفاعی اتحادیه اروپا امروز (سه‌شنبه) در بیانیه‌ای تأکید کرد: «تصویب این صندوق نه‌تنها ابزاری مالی، بلکه یک تعهد سیاسی برای ساختن اروپایی امن‌تر، توانمندتر و متحدتر است.»
جزییات طرح و دامنه اجرایی آن
طبق مصوبه شورای اروپا، کشورهای عضو از زمان اجرای این طرح شش ماه فرصت دارند تا برنامه‌های ملی خود را برای دریافت منابع مالی صندوق ارائه دهند. این برنامه‌ها باید بر پایه خریدهای نظامی مشترک میان دست‌کم دو کشور تنظیم شوند تا از پراکندگی و تکرار در صنایع دفاعی جلوگیری شود. البته در یک دوره زمانی محدود، اجرای پروژه‌های ملی توسط یک کشور نیز امکان‌پذیر خواهد بود.
هدف از این طرح، پاسخ به نیاز فوری برای سرمایه‌گذاری در ظرفیت‌های صنعتی دفاعی، افزایش توان تولید تسلیحات و رفع شکاف‌های موجود در زیرساخت‌های نظامی اتحادیه اروپا عنوان شده است. از جمله زمینه‌های اولویت‌دار که امکان استفاده از این صندوق را دارند می‌توان به سامانه‌های پدافند هوایی و موشکی، سکوهای دریایی سطحی و زیرسطحی، فناوری‌های ضدپهپاد، حمل‌ونقل راهبردی، تسلیحات دوربرد، تجهیزات پیاده‌نظام، و جنگ‌افزارهای سایبری و فضایی اشاره کرد.
همچنین محدودیتی برای استفاده از قطعات غیراروپایی در نظر گرفته و مقرر شده است که حداکثر ۳۵ درصد از اجزای هر محصول نظامی می‌تواند از خارج از اتحادیه اروپا، منطقه اقتصادی اروپا یا اوکراین تأمین شود.
بر اساس چارچوب مصوب، اوکراین نیز از ابتدا به‌عنوان یکی از شرکای مجاز برای مشارکت در خریدهای مشترک در نظر گرفته شده است. همچنین کشورهایی نظیر انگلیس، نروژ و سوئیس که توافق‌نامه دفاعی یا امنیتی با اتحادیه اروپا امضا کرده‌اند، امکان پیوستن به پروژه‌های دفاعی مشترک را خواهند داشت. به‌این‌ترتیب، صندوق دفاعی جدید نه‌تنها به‌عنوان اهرمی برای هماهنگی بهتر در درون اتحادیه، بلکه به‌عنوان ابزار دیپلماسی دفاعی در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تعریف می‌شود.
اروپا در مسیر گسست نرم از ناتو؟
تصویب این صندوق در کنار دیگر ابتکارهای «برنامه تجهیز مجدد اروپا» و «نقشه راه آمادگی ۲۰۳۰»، نشانه‌ای از تلاش اتحادیه اروپا برای ایفای نقش مستقل‌تر در عرصه امنیتی و نظامی است. هرچند مقامات اروپایی بر تکمیل ماموریت ناتو تأکید دارند، اما روندهای میدانی حاکی از افزایش بی‌اعتمادی به واشنگتن و نیاز به خوداتکایی راهبردی است.
شورای اروپا در نشست اسفند ماه سال گذشته به‌صراحت اعلام کرده بود که قاره باید با کاهش وابستگی راهبردی و پر کردن شکاف‌های زیرساختی، آمادگی لازم برای پاسخ‌گویی سریع به بحران‌ها را به‌دست آورد. اکنون، صندوق ۱۵۰ میلیارد یورویی نخستین ستون از مجموعه اقداماتی است که قرار است بودجه دفاعی اروپا را به بیش از ۸۰۰ میلیارد یورو برساند.
در واقع تصویب صندوق دفاعی اروپا را می‌توان نه‌فقط یک تصمیم مالی، بلکه یک موضع‌گیری راهبردی دانست. اتحادیه اروپا اکنون بیش از هر زمان دیگری خود را ناگزیر می‌بیند که برای امنیت خویش به منابع، ظرفیت‌ها و ابتکارات درون‌قاره‌ای تکیه کند؛ مسیری که اگرچه آهسته آغاز شده، اما می‌تواند در آینده نزدیک به تحولاتی عمیق در نظم امنیتی غرب منجر شود.
نظرات